ZURINAH HASSAN dilahirkan di tengah bandar iaitu
Alor Setar tetapi dibesarkan di dalam kampung terpencil bernama Tikam Batu,
Kedah. Beliau yang dilahirkan pada 13 Jun 1949 dipelihara oleh ibu saudara dan
neneknya kerana ayahnya meninggal dunia ketika beliau berumur enam bulan dan ibunya
meneruskan kerjaya sebagai seorang jururawat.
Zurinah mendapat
pendidikan awal di sekolah Melayu Tikam Batu, kemudian memasuki Sekolah
Inggeris Sungai Layar melalui Special Malay Class. Di peringkat menengah
Zurinah bersekolah di Sekolah Convent Sungai Petani dan kemudian berpindah ke Sekolah
Sultanah Asma Alor Setar. Pada tahun 1971 beliau melanjutkan pelajaran di
Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang dan memperolehi ijazah Sarjana Muda
Sastera pada tahun 1974.
Sebagai
anak gadis Melayu yang dibesarkan di kampung, Zurinah merasa kurang beruntung kerana tidak berpeluang bergerak
aktif di luar rumah. Dia juga merasa
cemburu kepada orang-orang yang tinggal di bandar yang mempunyai bekalan
elektrik terutama untuk membaca . Lalu apa yang dapat dibuat ialah mengisi
waktunya dengan mendengar radio. Dari radio beliau mendengar lagu-lagu yang
pada masa itu biasanya mempunyai senikata yang indah penuh bermakna. Dari
senikata lagu beliau belajar untuk berseni dengan kata-kata. Beliau mengenali
pantun dari lagu Melayu Asli seperti
Siti Payung, Mas Merah, Gunung Banang, Seri Mersing, Bunga Tanjung dan
sebagainya. Selain pantun, Zurinah mula menggemari syair yang didengar melalui
rancangan Bangsawan Di Udara yang disiarkan dari Radio Malaya yang bersiaran
dari Singapura.
Radio
jugalah yang membuka ruang pertama untuk menghantar karya. Pada tahun 60han itu
terdapat Rancangan radio yang bernama Taman Kanak-kanak . Rancangan ini
mengajak murid-murid sekolah untuk menghantar karya yang berupa puisi dan
cerita-cerita. Puisi-puisi karangannya mula mendapat tempat di rancangan
tersebut. Selepas radio Zurinah menghantar sajak-sajak ke Ruangan Pelajar
Berita Harian. Mulai tahun 1967 karya
Zurinah mula disiarkan di akhbar-akhbar mingguan dan majalah bulanan seperti
Utusan Zaman, Mingguan Malaysia, Berita Minggu, Dewan Masyarakat, Mastika dan
sebagainya.
Pada
tahun 1971, Zurinah memulakan pengajian di Universiti Sains Malaysia (yang
ketika itu dikenali sebagai Universiti Pulau Pinang). Tulisan2 beliau menarik perhatian Naib Cnselor Tan Sri Hamzah
Sendut lalu menyarankan sajak-sajak beliau diterbitkan oleh USM Press. Hasil dari itu terbitlah
kumpulan puisi beliau yang pertama, iaitu Sesayup Jalan. Penerbitan ini adalah satu sejarah di dalam
perkembangan kesusasteraan Melayu moden kerana buku tersebut merupakan antologi
sajak penyair wanita yang pertama di Malaysia. Walaupun sebelum ini nama-nama
penyair Salmi Manja dan Anis Sabirin telah muncul terlebih dahulu mereka hanya
berpeluang membukukan puisi dalam antologi bersama penyair-penyair lain.
Zurinah
melanjutkan pengajian pasca ijazah tetapi gagal. Setelah impian untuk menjadi
Pensyarah tidak kesampaian, Zurinah membuka lembaran baru sebagai Pegawai Kerajaan.
Zurinah berkhidmat sebagai Pegawai Penerangan di Jabatan Perkhidmatan
Penerangan Malaysia sambil tetap tekun menghasilkan karya kreatif. Beliau menerbitkan
kumpulan puisi, kumpulan cerpen dan novel. Akhirnya beliau memilih untuk bersara bagi
menumpukan masa di bidang penulisan dan keluarga. Setelah bersara Zurinah menyambung semula
kerja yang dianggap terbengkalai iaitu melanjutkan pelajaran ke peringkat
Sarjana di Universiti Putra Malaysia dan peringkat kedoktoran di Universiti
Malaya. Beliau dilantik menjadi Karyawan Tamu di Institut Alam dan Tamadun
Melayu Universiti Kebangsaan dan Akademi Pengajian Melayu Universiti Malaya.
Walaupun
lebih dikenali sebagai Penyair, Zurinah juga pernah memenangi Hadiah Sastera
Perdana, Hadiah Sastera Utusan, Hadiah Buku Perpustakaan Negara untuk cerpen
dan memoir. Beliau menerima Hadiah
Penulisan Asia Tenggara (SEA Write Award ) pada 2004 dan Hadiah Puisi Sunthorn
Phu (Hadiah Puisi Negara ASEAN) pada 2013. Selain menulis, Zurinah giat dalam
aktiviti membaca syair dan pernah mempersembahkan syair di India, Jepun,
Thailand, Indonesia dan Brunei.
Karyanya
telah diterjemahkan ke beberapa bahasa, misalnya bukunya Menghadap ke
Pelabuhan telah terbit dengan terjemahan Bahasa Inggeris, Bahasa Spanish,
Bahasa Russia, Jepun dan Peranchis.
Pada tahun
2015, Zurinah telah diumumkan sebagai penerima Anugerah Sastera Negara yang ke
13 membawa gelaran Sasterawan Negara.
Dengan ini beliau merupakan penulis wanita yang pertama meraih gelaran
tersebut.
Beliau
dianugerahi Bintang Kebesaran Darjah Setia Diraja Kedah pada 2013 membawa
gelaran Dato’.
APA
KATA MEREKA TENTANG ZURINAH
Sasterawan Negara
Muhammad Haji Salleh, di
dalam bukunya, An Anthology of
Contemporary Malaysia Literature,DBP.1988 : 362, . “the really vocal and individual woman poet
is a rare person. Her poems not only
show that she is a different woman from other woman writers but also a person
who finds in poetry the opportunity to speak out her innermost soul without the
decorum of the past literary practices”
Mana Sikana meletakkan
Zurinah Hassan sebagai di antara empat orang penyair yang terbaik di Malaysia
di samping Muhammad Haji Salleh, Kemala dan Baha Zain. Menurut Mana Sikana Muhammad Haji Salleh adalah di antara penyair terbaik Malaysia.
Ini diikuti dengan Kemala, Baha Zain dan Zurinah Hassan. Zurinah Hassan sebagai
penyair terbaik, justeru di kalangan penyair wanita dialah yang paling
terkemuka dan puisi-puisinya menjadi lambang kelembutan wanita Melayu”, Mana Sikana “Penyair-Penyair Terkemuka
Malaysia: Analisis Puitika Tekstual, Perisa (Jurnal Puisi Melayu) Bil. 3.1995:56)
Shafie Abu Bakar memberi pandangan bahawa
Zurinah Hassan sesungguhnya mempunyai kedudukan yang kukuh di dalam perpuisian
tanah air, bukan sahaja sebagai penyair wanita terbaik di dalam persajakan moden, tetapi salah seorang penyair
terkemuka tanah air sebaris bersama Usman Awang, Kassim Ahmad, Latiff Mohidin,
Muhammad Haji Salleh dan Kemala. (Shafie Abu Bakar, “Perjalanan Kualiti Persajakan Melayu dalam Peradaban Melayu (1997:163-166)
Sasterawan Negara Usman Awang menganggap Zurinah penyair wanita berbakat
besar yang lahir selepas Anis Sabirin. ( Usman Awang, Ismail Ahmad Titian Zaman, Dewan Bahasa dan Pustaka:
97). Akhbar The Star, melaporkan:
“Literary Laureate Usman Awang says “Zurinah has made a significant
contribution to Malay literary development. She brings meaning to the Malay
language, breathes life into her words. Her use of language is captivating,
poetic and harmonious “.(The Star, 30
Jun 1988).
Sasterawan
Negara Shahnon Ahmad berpendapat “Zurinah Hassan
adalah penyair wanita yang besar bakatnya. Nada dan irama puisi-puisi Zurinah
amat lembut dan manis terutama puisi puisi sepinya. Ini disebabkan pemilihan
kata-katanya yang amat sesuai dengan gerakan sumber alam yang menjadi imej
puisi-puisinya. ( Shahnon Ahmad “Sastera sebagai Seismograf Kehidupan”,
Dewan Bahasa dan Pustaka 1993: 226).
Arbak Othman menegaskan bahawa kekuatan
karya puisi ZH diukur berdasarkan dua faktor, iaitu nilai estetik yang tinggi
dan kualiti yang mengangkat puisi-puisinya sebagai genre puitik yang
meningkatkan kesan pada aras kesedaran pembaca. Puisi-puisi yang beliau cipta berhasil mengekalkan kesatuan
fikiran dalam sifatnya yang indah.
Idea-idea yang diungkapkan kelihatan tersusun, menyentuh perasaan dan
logik. Kata-kata dalam diksi dibentuk
dalam susunan yang berseni. Unsur rasa
dan emosi paling kuat memberikan sifat kepada puisi yang dicipta. Puisi dibentuk dengan menggunakan gaya yang
tersendiri dengan kata-kata yang sesuai dan relevan dengan mesej yang
disampaikan. Kebanyakan puisi beliau berhasil membentuk mesej yang
berkesan. Kata-kata yang digunakan
menyentuh perasaan dan akal budi.(“Idealisma Budaya dan Jatidiri Bangsa yang
Tercalar” kertaskerja Seminar Bersama Tokoh Penulis Tanah Air, Zurinah Hassan,
UKM. 23 Nov.2011)
Rahman Shaari menulis untuk blurb buku Puisi Melayu Tradisional:
Pantun, Syair, Gurindam, Nazam, Seloka , Pekan Ilmu Publication 2012 “
Zurinah Hassan ialah penyair Malaysia yang telah mencapai kecemerlangan. Beliau
juga merupakan sarjana Kesusasteraan yang berwibawa.”
Senarai
Karya (Buku)
1. Sesayup Jalan. Minden:
Universiti Sains Malaysia Press, 1974. (kumpulan puisi)
2. Di sini Tiada Perhentian. Kuala Lumpur: Penerbitan Pewarna, 1977. (kumpulan puisi)
3. Keberangkatan. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka, 1985 (kumpulan puisi)
4. Sasterawan Negara
Usman Awang, Dewan Bahasa dan Pustaka 1986 (Kajian
Sastera)
5.
Meneruskan
Perjalanan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala
Lumpur, 1989 (kumpulan cerpen)
6.
Hatimu
Aishah, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala
Lumpur, 1991 (novel remaja)
7. Nota Waktu, Kuala Lumpur, Citra
Publishing,2000 (kumpulan puisi bersama Lim Swee Tin).
8.
Menjelang
Pemilihan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala
Lumpur, 2004 (antologi cerpen)
9.
Salasilah,
Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 2005 (kumpulan puisi)
10.
Memoir
Zurinah Hassan Menjejak Puisi, Penerbit UKM 2003.
11.
Unsur Alam Dalam Puisi Melayu Moden. Bangi: Penerbit
Universiti Kebangsaan Malaysia, 2010 (kajian sastera)
12.
Menghadap
ke Pelabuhan/ Facing the Harbour, (kumpulan
puisi dengan terjemahan Bahasa Inggeris), 2010. Kuala Lumpur.
Institut Terjemahan Negara Malaysia
13.
Puisi
Melayu Tradisional- Pantun, Syair, Gurindam, Seloka , 2012, Kuala Lumpur. Penerbit
Pekan Ilmu .
14.
Menghadap
ke Pelabuhan/Frente el Puerto 2012 Kuala
Lumpur. Institut Terjemahan Negara Malaysia (kumpulan puisi dengan
terjemahan Bahasa Sepanyol)
15.
Menghadap
ke Pelabuhan/(terjemahan B.Russia), ITBM 2013
Kuala Lumpur. Institut Terjemahan Negara Malaysia (kumpulan puisi dengan
terjemahan Bahasa Russia)
16.
Cerita
Dalam Cerita,ITBM 2014 (Kumpulan Puisi)
17.
Menghadap
ke Pelabuhan, (dan terjemahan ke Bahasa Jepun),
2016 ITBM Kuala Lumpur.
18.
Murka Lautan, Kuala
Lumpur, 2016, ITBM (kumpulan cerpen)
19.
Mestika
Pantun (buku panduan menulis pantun), 2018, Shah Alam, Kuali Hitam.
20.
A
Journey Through Prose and Poetry, 2018 Kuala
Lumpur, IIUM Press dan Dewan Bahasa dan Pustaka.
.